NGÀY ĐẦU THÁNG 5

2. HIỆN TRẠNG NUÔI TÔM 

     Tháng 5, khi sự chuyển mùa đang ổn thỏa, trời mát dịu dần, các khu vực thả nuôi sớm đang thu hoạch, các khu nuôi một vụ ăn chắc đang hoàn tất những công việc cuối để lấy nước. Cái nhìn theo diễn tiến chu kỳ, thì nuôi tôm không có gì khác lạ, chỉ là chuyện đến hẹn lại lên.

     Nhưng, chu kỳ nuôi lắp lại chỉ mang tính tương đối, nhất là các yếu tố thuận, nghịch thì vô chừng, có cái lắp lại, nhưng có cái là mới mẻ và không ít thách thức, nhất là có cái lắp lại nhưng mức độ thách thức lại “nâng tầm” ngoài mong đợi! Hiện trạng nuôi năm 2023 khởi đầu với khó khăn ngoài mong đợi như nói trên. Từ năm 2016, khi bệnh hoại tử gan tụy cấp tính trên tôm nuôi có phác đồ điều trị, người nuôi như quẳng được tảng đá đè nặng tâm trí suốt 5 năm trước đó (2010-2015 là giai đoạn tôm bị bệnh thiệt hại vô cùng to lớn) thì con vi khuẩn EHP lai rai xuất hiện. Hậu quả là tôm chậm lớn, tôm chết lai rai trong ao nuôi diễn ra, nhưng mức độ không đáng ngại. Ba năm sau, mật độ EHP tăng cao, nhưng chưa đến nỗi báo động, chỉ là sự “đồng hành” các ao tôm. EHP có tự nhiên trong nước biển, nên vùng nuôi sát biển dễ nhiễm bệnh này hơn. Nhưng, một nghiên cứu dài hạn cho thấy EHP đã dần xuất hiện ngày càng nhiều ở các khu nuôi độ mặn thấp. Nó đã tự vận động thích nghi mọi môi trường nuôi tôm. Cho nên ba năm qua, bệnh vi bào tử trùng (EHP) nối tiếp bệnh phân trắng đã gây thiệt hại không nhỏ cho người nuôi tôm ở tất cả vùng nuôi. Từ đó, các phác đồ PHÒNG BỆNH được nghiên cứu, phổ biến. Con vi khuẩn này khi gặp môi trường sống bất lợi là tự tạo ra cái kén ẩn nấp nên các thuốc diệt khuẩn không tiêu diệt nó tận gốc. Ba năm qua, người nuôi đau đáu lo âu, làm sao hạn chế sự thâm nhập của EHP vào ao nuôi. Giải pháp căn cơ là nước nuôi phải lắng lọc thật tốt vì EHP rất nhỏ, dịch chuyển phải nhờ giá thể, là chất rắn lơ lửng trong nước. Nước lắng trong, sẽ giảm thiểu sự hiện diện của EHP. Qua đó, người nuôi sống chung với lũ EHP, cầm cự diễn ra hàng ngày.

     Năm nay, 2023, tình hình có khác. Một tỉ lệ khá cao (rất tiếc chưa có thống kê chính thức) ao nuôi, chỉ trong vòng nửa tháng thả nuôi là thấy sự tác hại từ EHP, dù người nuôi đã có sự ngăn ngừa kỹ lưỡng hơn qua từng năm. Người nuôi nghi ngờ con giống nhiễm bệnh. Các cơ sở cung ứng giống chứng minh các kết quả xét nghiệm các mẻ tôm giống xuất bán đều an toàn. EHP chắc từ không khí theo gió lây lan! Thật tình đây cũng là một nguyên nhân có căn cứ thực tế. Nhưng chung quanh đâu có ao nào đang nuôi thì làm sao có mầm EHP để tạo ra sự lây nhiễm! Phản ứng mạnh mẽ, khá căng thẳng từ người nuôi làm các trại cung ứng tôm giống xem xét lại quy trình sản xuất của mình coi có kẻ hở nào. Thức ăn tươi sống cho tôm bố mẹ có mang mầm EHP. Tìm ra thủ phạm là quá tốt, tuy chậm chút nhưng cứu vãn được nhiều điều. Trại cung ứng tôm giống đã thay thức ăn tươi sống cho tôm bố mẹ từ nguồn nhập khẩu, sạch bệnh, an toàn dù chi phí cao hơn nhiều. Vấn đề tưởng dễ nhưng trong thực tế còn đầy diễn biến cần sự nỗ lực, chung tay thật tình của các bên liên quan mới có thể khắc phục tình trạng xấu hiện nay. Đó là sự khẳng định và chịu trách nhiệm tôm giống sạch bệnh thật sự từ các trại tôm, là sự nỗ lực cho nguồn nước sạch nuôi tôm của người nuôi tôm. Họ cần thời gian để tìm hiểu, tin tưởng nhau hơn là đổ thừa nhau. Nhưng lịch thời vụ thì không đợi!

     Trại tôm FMC nổi tiếng cho việc chuẩn bị ao nuôi thật thấu đáo. Theo quy trình của mình, FMC thả nuôi bình thường, nếu nhiễm EHP từ nước nuôi thì thường sau hai tháng nuôi mới thấy tác hại. Lúc đó tôm lớn tới điểm hoà vốn. Nay chỉ nửa tháng là tôm thả nuôi đã thiệt hại. Dĩ nhiên, trại cung ứng giống cho rằng trại nuôi ngăn ngừa EHP chưa tốt. Dẫu sao các mắc xích chuỗi giá trị con tôm đều cùng chung chiếc thuyền, sống chết có nhau, FMC đi các trại cung ứng giống tìm hiểu thực trạng. Bấy giờ người nuôi hoang mang tình hình dịch bệnh, cộng thêm các yếu tố bất lợi khác nên việc thả nuôi diễn ra chậm chạp, các trại cung ứng giống “rảnh rỗi”, có thời gian để ngẫm nghĩ chia sẻ, xác nhận thời gian qua, tôm giống bị nhiễm, gốc nêu trên. Tuy nhiễm, do cách kiểm tra còn điểm chưa phù hợp, nên phát hiện chậm, nay đang nỗ lực khắc phục. Các trại đều vui vẻ, chấp nhận cho phía người (như FMC) kiểm tra tình hình. Thật tình, chưa khắc phục hoàn toàn. Góc nhìn FMC, các trại cung ứng tôm giống đều thật sự nỗ lực, có thể còn tồn đọng tôm bố mẹ bị nhiễm EHP trước đó chẳng hạn.

     Tôi nêu chuyện không vui trên đây, không bao giờ có ý định nói chuyện không hay của bất kỳ ai, bên nào. Bởi tôi nghĩ, ai cũng muốn mình duy trì, phát triển ổn định cơ ngơi, không ai tự hại mình mà làm điều xấu. Bởi tất cả nơi FMC đến, đều là cơ sở lớn, tiếng tăm. Vấn đề nêu ra là tình hình nuôi này đang bị thách thức quá lớn, xảy ra lần đầu tiên. Trại nuôi FMC, bằng kinh nghiệm, bằng sự nỗ lực tìm tòi, khắc phục được từng bước mối nguy từ EHP cho cả trại tôm của mình. Đến hôm nay, trại đã thu mọi hình thức được ngàn tấn, tuy cỡ con có nhỏ hơn, còn hơn hai lần sẽ thu hoạch hoàn tất trong tháng 5 này. So với hoàn cảnh chung, thành quả trại nuôi FMC không như ý nhưng quá ổn thỏa rồi. Điều rút ra là FMC không muốn tình trạng không hay này tái diễn ở trại nuôi mới sẽ thả giống trong tháng này. Từ đó, FMC đã tiếp tục liên hệ, tiếp tục tìm hiểu tình hình cải thiện của các trại cung ứng giống, làm sao có tôm giống sạch bệnh, bảo đảm an toàn hơn cho ao nuôi. Mong muốn trên không riêng của FMC, mà của cả cộng đồng người nuôi tôm, khi đến thời điểm đầu tháng 5 này, tỉ lệ thả nuôi chỉ đạt khoảng 30% (xin lỗi, không có số chính thức, đây chỉ là số tự thăm dò). Bây giờ, trách nhiệm nặng nề ngành tôm đang đè vai các trại cung ứng giống. Mắc xích này phải nhanh chóng chứng minh tôm giống sạch bệnh, người nuôi mới an tâm thả nuôi. Nếu không, khoảng tháng 8 tới các doanh nghiệp chế biến sẽ bị giảm mạnh lượng tôm thương phẩm. Giá tôm thương phẩm sẽ theo quy luật cung cầu, tăng lên, khó khăn lan trùm tới lĩnh vực chế biến, vì giá cao, khó bán.

     Cũng có trại nuôi, hộ nuôi vừa qua có kết quả nuôi tốt. Bởi tôm giống chỉ nhiễm một tỉ lệ nào đó và các chủ nuôi đó biết cách ngăn ngừa sự phát triển của EHP, như trại FMC. Dẫu sao, thực trạng nuôi không tốt là điều không thể chối cãi. Trông chờ vào thiện chí các bên, sớm tái dựng lòng tin nhau, hơn là cứ ngồi đổ lỗi cho nhau, chỉ làm âu lo cho tất cả các bên liên quan như thức ăn, chế phẩm nuôi, chế biến…, chung một chiếc thuyền.

     CULOH (2/5/2023)